نشست تخصصی “اربعین و تمدن سازی” از سری نشست های تخصصی هفتمین کنگره اربعینی در جامعه المصطفی شهر قم برگزار شد

بسم الله الرّحمن الرّحيم

هفتمين کنگره‌‌هاي بين المللي اربعيني «عهد مع الحسين ع» و «لقاء الحسين ع»

شنبه:  99/7/12     ساعت: 10 تا 12

نشست روز دوم/ قم، جامعه المصطفي العاميه، مجتمع آموزش عالي قرآن و حديث، سالن عارف الحسيني

اين نشست تخصصي، به ميزباني مجتمع آموزش عالي امام‌خميني(ره) در شهر مقدّس قم و از کنار حرم مطهّر کريمه‌ي اهل‌بيت^{عليهم‌السّلام} آغاز و با عنوان تخصّصي «اربعين و تمدّن‌سازي» برگزار گرديد.

در ابتداي جلسه عضو شوراي راهبردي و سياست‌گذاري کنگره و رياست محترم مجتمع آموزش عالي قرآن و حديث، جناب آقاي حجّت‌الاسلام دکتر رضايي اصفهاني به ايراد سخنراني پرداخته و ضمن سلام و خوش‌آمدگويي به مخاطبين برنامه و نيز تشکّر از برگزارکنندگان کنگره، مسئولين محترم مؤسّسه‌ي اصحاب الحسين^{عليه‌السّلام} و همچنين تشکّر از حجّت‌الاسلام موسوي مدير محترم نشست‌هاي علمي جامعه‌المصطفي، در باب مسئله‌ي اربعين فرمودند: “هر‌چند که درباره‌ي امام‌حسين^{عليه‌السّلام} از منظر قرآن مي‌توان صحبت کرد و کلمات و نامه‌هاي حضرت، مستندات قرآني زيادي دارد و همچنين تفاسير بسيار و رواياتِ بيش از صد آيه‌ي قرآن پيرامون امام‌حسين^{عليه‌السّلام} موجود است، وليکن به جهت تنگي وقت وارد آن‌ها نمي‌شوم و تنها يک جمله‌ي کوتاه از زيارت اربعين را انتخاب مي کنم تا با ذکر 8 نکته از آن، ارتباط اربعين و هدف قيام اباعبدالله^{عليه‌السّلام} و نيز زيرساخت‌هاي تمدّني آن را بيان کنم؛ «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيک لِيسْتَنْقِذَ عِبَادَک مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيرَةِ الضَّلالَةِ».

1ـ «بَذَلَ»: بذل، اهداء و بخشش است؛ امام‌حسين^{عليه‌السّلام} خون خويش را بخشيد، هديه کرد، فداکاري کرد و اين کار را آگاهانه و از روي فکر انجام دادند و هرگز اين‌گونه نبوده که حادثه‌ي کربلا به صورت اتّفاقي رخ داده باشد.

2ـ و فرمود: «مُهْجَتَهُ» مُهجت به معناي خون قلب است. خون قلب انسان با خون ساير اعضاء بدن فرق مي‌کند و پاکيزه تر و ارزشمندتر از خون ساير نقاط است، لذا امام‌حسين ع خون قلب خويش را نثار کردند.

3ـ «فِيک» رمز پايداري قيام عاشورا، في سبيل الله است و نه صدارت طلبي و…

4ـ سپس حضرت مي‌فرمايند: «لِيستَنقِذَ» قيام هدفمند بوده و نه تصادفي.

5ـ «لِيستَنقِذَ» يعني براي اين که افراد را نجات بدهد؛ او مصباح هدايت و کشتي نجات است و مي‌خواهد افرادي را که در حال غرق شدن هستند نجات دهد. نقش او نقش نجات دادن از گمراهي و جهل است.

6ـ «عِبَادَک» يعني هر کسي که بنده‌ي خدا باشد حضرت از او دستگيري مي‌کند و لزوماً نجات ايشان، مسلمانان و يا شيعيان را شامل نمي‌شود، بلکه هر کس که بنده‌ي خدا باشد، فارغ از هر نژاد و مذهب و ملّيتي، از او دستگيري مي‌کند و به عبارتي اين نشان از فرا مکاني و فرا زماني بودن ماجراي امام‌حسين^{عليه‌السّلام} است. لذا مي‌بينيم که در جريان عظيم اربعين، از تمام دنيا انسان‌ها مي‌آيند، از تمام اديان مي‌آيند؛ فقط مسئله‌ي مهم، عباد بودنِ ايشان است و اين که در مسير بندگي خدا باشند.

7 و 8ـ «مِنَ الْجَهَالَةِ» «وَ حَيرَةِ الضَّلالَةِ» مي‌خواهند جهل را از بين ببرند؛ که اين جهل هم مي‌تواند در مقابل علم باشد و هم در مقابل عقل؛ يعني حضرت قصد داشتند که هم انسان‌ها را آگاهي ببخشند و هم آن‌ها را از سبک‌سري باز داشته و به راه حق دعوت کنند؛ فلذا اساساً يکي از اهداف قيام اباعبدالله^{عليه‌السّلام} مسئله‌ي مهم بصيرت افزايي، علم و معرفت بخشي بوده و امروز نيز ارتباط اين مسئله با پديده‌ي عظيم اربعين کاملاً مشهود بوده و به وضوح ديده مي‌شود.

اربعين و راهپيمايي عظيم آن، تنها اين نيست که انسان در اين مسير نوراني نجف تا کربلا طي طريق کند؛ اين نشان است که ره گم نکني! بلکه اساساً يکي از اهداف والاي اين پديده، همين بصيرت افزايي، علم و معرفت است. حقيقت اربعين، تمدن سازي است و زيرساخت تمدن عظيم اسلامي را شکل مي دهد.”

در قسمت بعدي برنامه حجّت‌الاسلام علوي‌مهر با موضوع «اربعين و تمدّن‌سازي در گام دوم انقلاب اسلامي» به سخنراني پرداخته و فرمودند: “يکي از خلاءهاي تمدن مغرب زمين، اخلاق و معنويت است. تحول اخلاقي مطرح در زيارت اربعين، ما را به سوي تمدن جديد و تحول فرهنگي دعوت مي کند. در زيارت اربعين منقول از جابر، هدف امام‌حسين^{عليه‌السّلام} براي يک تحوّل فرهنگي و اخلاقي مطرح مي‌شود و به وضعيت موجود زمانه نسبت به حضرت سيدالشّهدا^{عليه‌السّلام} اشاره مي‌شود که مردم عليه آن حضرت هم‌دست شدند و چيزي را که خدا براي انسان قرار داده بود به بهاي پست فروختند و جنگ نابرابري با ايشان داشتند که از مصاديق مشهور آن عمر سعد هست که به طمع حکومت ري، مقابل حضرت قرار گرفت و آخرتش را به بهاي اندک داد: وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَيهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَي وَ شَرَي آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْکَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّي فِي هَوَاهُ وَ أَسْخَطَکَ وَ أَسْخَطَ نَبِيکَ.

فلذا امام‌حسين^{عليه‌السّلام} ظالمانه به شهادت رسيدند و بر همين اساس، امروز وقتي از کساني که به راهپيمايي اربعين مي‌آيند سؤال مي‌کنيد که هدف اصلي شما از اين حرکت و آمدن به سرزميني که هيچ‌گونه امکانات رفاهي و تفريحي خاصّي ندارد چيست، مي‌گويند ما نيز به همان هدفي آمده‌ايم که حضرت سيدالشّهدا براي آن به اين سرزمين آمدند؛ ايشان عليه استکبار و براي مبارزه با دنيا‌پرستان به اين‌جا آمدند و ما هم همين هدف را دنبال مي‌کنيم.

مطلب مهمّ ديگر ويژگي‌هاي ممتاز و بي‌بديلي است که در اين پديده‌ي نوراني جلوه‌نمايي مي‌کند. بحث ملّيت‌ها خيلي در اربعين مهم است. اين که بحث ملّيت و حالت تعصّبي در کشوري که بيش از پنجاه مليت در آن حضور پيدا مي‌کنند وجود ندارد و چنين تفکّري در ميان عراقي‌ها که حرم امام‌حسين^{عليه‌السّلام} در کشورشان است وجود ندارد و اين پيام را مي‌دهد که بايد تعصّب را کنار گذاشت، همان‌گونه که قرآن نيز از تعصّب پرهيز مي‌دهد و اين را از اوصاف کفّار معرّفي مي‌کند.

نکته‌ي ديگر بحث عامليت اين راهپيمايي براي دفع تهاجم فرهنگي است. يک ديالوگ فرهنگي بين تمام اقوام با زبان‌هاي مختلف، به سوي يک هدف وجود دارد و آن «الحسين يجمعنا» است که به سوي آن حرکت مي‌کنند و اين باعث وحدت بين امّت اسلامي مي‌شود. صدور وحدت ميان امّت اسلامي، ضدّ کفر و صهيونيسم و استکبار جهاني است.

و امّا مطلب مهمّ ديگر اين‌که بازتوليد فرهنگ انقلاب اسلامي از ديگر نکاتي است که در راهپيمايي اربعين مشاهده مي‌شود و فرهنگ ناب انقلاب اسلامي ما به مردمي که در آن‌جا حضور دارند منتقل مي‌شود.”

در قسمت بعدي برنامه حجّت‌الاسلام اميني تهراني، دبير علمي جامعه‌‌المصطفي پيرامون موضوع «اربعين و گام دوم انقلاب اسلامي» به ايراد سخن پرداخته و خاطرنشان کردند که رهبر انقلاب بيانيه‌ي گام دوم را دلسوزانه، شجاعانه، مدبّرانه به نظام جمهوري‌‌اسلامي و مردم مقاوم و سرافراز نظام تقديم کردند. ايشان يادي هم از شهداي سرافراز انقلاب و نيز سردار جبهه‌ي مقاومت، شهيد حاج قاسم سليماني کردند و عنوان داشتند که جاي اين شهيد عزيز به شدّت خالي و نبودشان در اين ايام بسيار احساس مي‌شود. و امّا در باب موضوع سخنراني بيان داشتند که ابعاد اين بيانيه و ارتباط آن با اربعين را خدمت حاضران جلسه و نيز عزيزان آنلاين تقديم مي‌کنند.

اوّلين بُعد ارتباط بيانيه‌ي گام دوم و اربعين را شخصيت خود مقام رهبري دانستند و بيان نمودند که سيره‌ي فردي رهبر انقلاب سرشار از عشق به آقا اباعبدالله^{عليه‌السّلام} است و جملاتي که ايشان متعدّد در باب اربعين بيان کرده‌اند، نشان از اين دارد که چقدر در برابر اين مراسم و برنامه‌ها خاشع و خاضع هستند. ايشان در جملاتشان مکرّر به کساني که در مراسم اربعين شرکت مي‌کنند غبطه مي‌خورند.

بُعد ديگر را در سيره‌ي اجتماعي ايشان ببينيم که تمامي مقاماتِ مسئول را پاي کار مي‌آورند تا هر نوع تمهيد لازم براي زائران اربعين فراهم شود. بُعد ديگر، بعد سياسي ايشان است با بيانيه اي که ارائه دادند. شجاعت ايشان، صداقت ايشان با مردم که در اين بيانيه کاملاً مشخّص است و اين مسئله متأثّر از جريان عاشورا و امام‌حسين^{عليه‌السّلام} مي‌باشد. امام‌حسين^{عليه‌السّلام} صادقانه با مردم حرف زدند که هر کس با من بيايد شهيد مي‌شود، به متاع دنيايي نمي‌رسد. مقام رهبري هم همين‌گونه ‌اند و با مردم صادق اند که همه‌ي اين‌ها متأثّر از جريان عاشورا است.

حجّت‌الاسلام اميني تهراني در ادامه‌ي مباحث خويش، در باب نظام اسلامي و اربعين، اشاره داشتند که از افتخارات جامعه‌المصطفي است که با برگزاري کنگره‌ي بين‌المللي گام دوم انقلاب اسلامي، بيانيه‌ي حضرت آقا را در سطح بين‌المللي و همچنين سطح جامعه مطرح کنيم تا ان‌شاءالله اداي ديني باشد.

ايشان ادامه دادند که شهيد بهشتي در يکي از سخنراني‌هايشان فرمودند: اگر بخواهيم براي جمهوري‌اسلامي نام ديگري مطرح کنيم، نظام «امّت و امام» است. يعني در رأس اين نظام امامي است و مردم حول محوري واحد، هدفي را دنبال مي‌کنند. در قرآن کريم امّت به مردمي گفته نمي‌شود که کنار هم زندگي مي‌کنند بلکه امّت يعني افرادي که هدف واحدي دارند و در راه اين هدف، يکديگر را کمک مي‌کنند، آن هم گرد ولي خدا.

اين نظام امّت و امامت را در مسير اربعين حسيني هم مشاهده مي‌کنيم که مردم به سمت امام حرکت مي‌کنند. به همين‌ترتيب بايد مردم حول حضرت آقا هم حرکت کنند و به سوي ظهور امام مهدي^{عليه‌السّلام} پيش بروند. رهبر انقلاب در بيانيه جامعه‌سازي را مطرح مي‌کنند و اين خود مقدّمه‌اي است براي تحقّق جامعه‌ي مهدوي، و اربعين هم کمک کننده‌ي بسيار قوي‌اي هست که سرعت انقلاب ما را بيشتر مي‌کند.

حضرت آقا در بيانيه‌ي گام دوم، شش شعار را مطابق با فطرت مي‌دانند که انقلاب اسلامي در پي تحقّق اين‌ها است. آزادي، اخلاق، معنويت، عزّت، عقلانيت و برادري که هر شش شعار در راهپيمايي اربعين در حال تجلّي يافتن است.

قطع تعلّقات افراد از جامعه و حتّي خانواده‌ي خود براي راهپيمايي اربعين و نيز به خدمت قرار‌گرفتن مسئولين براي زائران اربعين، مصداق آزادي است. اخلاق و کرامت انساني، صحنه‌هاي بسيار زيبايي را در راهپيمايي به وجود آورده است. عزّت، همان روحيه‌ي صلابت در ميان زائران است. در باب عقلانيت هم بايد گفت: اربعين در کنار عاطفه، عقل را کامل مي‌کند. «العقلُ ما عُبِدَ بِهِ الرّحمان» و اين نشان مي دهد که مردم مي‌فهمند که گمشده‌شان چيست و به سوي آن حرکت مي‌کنند. اين يعني که آن‌ها رشد کرده‌اند. جلوه‌هاي ايثار، دل‌کندن از دنيا، ياد مرگ و قيامت کردن، همه و همه بيان‌گر رشد عقلي است؛ عقلي که به واسطه‌ي آن، خداي رحمان عبادت مي‌شود. «وَاکتُسِبَ بِهِ الجَنان» و به واسطه‌ي آن عقل، بهشت‌هاي الهي به دست مي‌آيد.

و امّا درباره‌ي اربعين و شعار برادري بايد گفت: آن چه مشاهده مي‌شود اين است که استان‌هاي مختلف از ترک، کرد، لر، بلوچ و همه و همه برادر مي‌شوند و به معناي واقعي کلمه دست يکديگر را مي‌گيرند.

مطلب مهمّ ديگر اين که در قسمتي از بيانيه، امام خامنه‌اي بحث مشارکت گسترده را مسابقه‌ي خدمت‌رساني مردم ياد مي‌کنند که تجلّي آن را در برنامه‌ي اربعين مي‌بينيم. انقلاب ما اين روحيه را مي‌خواهد.

و نکته‌ي با اهميت ديگري که بسيار و نزديک به سي بار در بيانيه توسّط حضرت آقا ذکر شده، واژه‌ي جوان است که ايشان اهتمام ويژه‌اي به اين امر دارند و اين مسئله همان چيزي است که در برنامه‌ها و مراسم اربعين به وضوح ديده مي‌شود که جوانان پاي کارند و مسئول هستند و اين مي‌تواند به عنوان الگويي براي استفاده در انقلاب باشد.”

حجّت‌الاسلام اميني تهراني در خاتمه از دبيرکل هفتمين کنگره‌ي بين‌المللي اربعين، جناب حجّت‌الاسلام اصفهانيان تشکر کردند.

و امّا در انتهاي جلسه حجّت‌الاسلام اصفهانيان، دبير‌کل کنگره‌هاي بين‌المللي اربعيني «عهد مع الحسين^{عليه‌السّلام}»، به ايراد سخن پرداختند و پس از عرض سلام و ادب و احترام به حاضرينِ در جلسه و دنبال‌کنندگان مجازي و نيز تشکّر صميمانه از سخنرانان محترم برنامه، جناب آقايان: حجّت‌الاسلام رضايي اصفهاني، علوي‌مهر و اميني تهراني، بحث خود را پيرامون «تمدّن ابعادي و طليعه هاي آن در اربعين» اين‌گونه آغاز کردند که: “خداي متعال مي‌فرمايد: «لَقَد خَلقنَا الانسانَ في اَحسنِ تقويم» خلقت انسان در احسن جايگاه‌ها و موقعيت‌ها و احسنِ شرايط زمان شکل گرفته است.

به حسب آيات قرآن و روايات عترت^{عليهم‌السّلام}، خداي متعال، خلقت آدمي و خلقت جسم او را در اتّصال به بُعد نوراني و در اتّصال به ابعاد روحي قرار داد. آن جايي که خداوند صحبت از«وَ نَفَختُ فيهِ من روحي» به ميان مي‌آورد، صحبت از اتّصال ارواح پنجگانه‌ي انسان به جسم است: روح القُدُس، روح الايمان، روح القوّه، روح الحيات و روح الشّهوت! ارواح پنجگانه‌اي که تواتر روايي ما در اين زمينه تبيين بسيار مناسبي از ابعاد وجود انسان مطرح مي‌کند. ارواح پنجگانه‌اي که هر کدامش بهره‌ي آدمي را از پيکره‌ي هستي، پيکره‌اي متوازن قرار مي‌دهد.

بر اساس آن چيز که گذشت، خليفه‌الله، خليفه‌اي با ابعاد گوناگون است. خليفه‌اي ابعادي است و تمدّنِ واقع به دست او نيز تمدّني ابعادي خواهد بود! عبور از دوره‌ي استضعاف زمين به دوره‌ي امامت و تمکّن که در آيات قرآن کريم مورد اشاره قرار گرفته است، جز با تغييرات گسترده در ابعاد انسان واقع نمي شود! ابعاد ملکوتي، ابعاد روحي، ابعاد برزخي و ابعاد دنيايي، که با بحث ارواح 5گانه انسان، انطابقي تام دارد.

در سير گذر از ادوار تاريخ، فعل رسولان الهي به عنوان معماران آينده بشر، آن بوده است که ابعاد انساني و تمدّني بشر را ارتقاء بدهند و مسير‌سازي بکنند. در اين بين، اربعين‌هاي جديد در مدلي فراگير و قدرتمند، ‌تمامي ابعاد انسان تمدّني را مورد تربيت، ارتقاء و آزمون قرار داده است تا حرکت به سوي آينده‌ي جهان را تسهيل کند.

اينک اربعين، طليعه‌هايي جديد را به سوي تمدن مهدوي آينده هموار نموده است. تا فهمي جديد را نسبت به «لِيستَنقِذَ عبادکَ منَ الجهالَه وَ حيرَتِ الضَّلالَه» در مدل هاي ذيل محقق گرداند. مدل‌هايي که حدّاقل در چهار بخش قابل مطالعه و کشف است:

اوّلاً تغذيه‌ي نوري و ملکوتي انسان به شکل قدرتمند که اين را شما در قضيه‌ي اربعين مي‌بينيد. گفتگوي کساني که از اربعين صحبت کرده‌اند نشان مي‌دهد که يک حسّ نوراني قبل از ورود به آن و حسّ کنده‌شدن از دنيا بعد از ورود به آن دارند. عبور از رخوت‌ها و سکونت‌ها و نوراني شدن باطني دارند.

ثانياً ايجاد جريان تمايلات صحيح روحي در قلب انسان، گويي که همواره انسان در سرزمين اربعيني حضور دارد. اين، نه فقط مختصّ خواصّ جامعه است، ما حتّي کساني را در مجموعه‌هاي مختلف مي‌بينيم که قبل از اربعين دلشان کنده شده است و تمايلات روحي براي حضور در آن فضا به شکل گسترده شکل گرفته است؛ حتّي رصدي که در برخي دانشگاه‌ها کرده‌ايم حتي در فضاهاي دانشجويي غير مناسب، ديديم افرادي براي اربعين اقدام کرده اند که خودشان هم مي‌گفتند نمي‌دانيم چرا اين‌چنين کرديم!

ثالثاً ايجاد فضايي عظيم براي بروز صفات و ويژگي‌هاي اخلاقي!

رابعاً ترسيم مدل‌هاي گسترده‌ي فکري، فرهنگي، امنيتي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، بين‌المللي، بين‌الادياني در حوزه‌ي دنيايي و ميداني اربعين.

تمدّن ابعادي، اينک در جامعه‌ي اربعيني، حدّاقل در اين چهار وجه بروزي تام يافته است و اوّلين وظيفه‌ي عالمان و انديشمندان، اکتشاف و تحليل اين پديده‌ي الهي و تمدّني از درون آن مي باشد. امروز اگر چه توفيق حضور جسماني در اين فضا را نداريم امّا مي‌توانيم در خاطرات خودمان غور کنيم و با فکر و تأمّلاتمان و آن چيز که از طريق رسانه‌ها منتشر مي شود و مي‌توان از آن بهره‌مند شد، در اين پديده غورکرده و به کشف زواياي الهي اين ابر‌مدل تمدّني همّت کنيم. ان‌شاءالله! ”   

ايشان در آخر، از همگي اساتيد محترم و بزرگواران حاضر که اين فرصت را فراهم آوردند تشکر کردند و با ذکر صلوات بر محمّد و آل محمّد جلسه خاتمه يافت.