نشست تخصصی «حب اهل بیت، امت توحیدی»

سخنان خانم دکتر فاطمه سادات علوی علی آبادی در نشست تخصصی “حب اهل بیت، اربعین، امت توحیدی”

همگرایی ملل اسلامی در پرتو اربعین حسینی

مقدمه
راهپیمایی عظیم اربعین و بروز جلوههای انسانی و الهی در آن، بشر دلزده از اسم و رسمهای دنیای مدرن را به سوی امام حسین سوق داده و امروز حسین بن علی متعلق به امت اسلام نیست؛ حسین ثارالله است و خون او، ظرفیت جریانیافتن در کالبد همه امم را دارد. در رویداد عظیم اربعین، مسلمانان تنها نیستند؛ بلکه پیروان سایر ادیان از کشورهای مختلف، به عشق سرور آزادگان، در این مراسم شرکت میکنند و گویی جهانیان در زلال اهل بیت به دنبال تطهیر خود هستند.
به فرموده امام خمینی هم خود اربعین و هم انگیزه اربعین، موجب همگرایی و تحکیم وحدت میشود. از دیدگاه امام خامنه ای مدظله الشریف نیز دنیای اسلام میتواند به محور محبت اهل بیت اتفاق و اتحاد داشته باشد. هدف از این پژوهش، تبیین چیستی و چگونگی همگرایی ملل مسلمان، در پرتو اربعین حسینی است. روش پژوهش ،تحلیل تطبیقی است و نویسنده با استناد به آیات قرآن و احادیث نبوی و زیارات مأثوره و فرمایشات امامین انقلاب اسلامی، موضوع همگرایی مسلمانان حول محور «محبت امام حسین» را در رویداد بزرگ اربعین، مورد بحث و بررسی قرار داده است.
کلیدواژگان: همگرایی ملل اسلامی، اربعین حسینی، همگرایی ادیان، حبُُُّ الحُسََین.

همگرایی در لغت و اصطلاح
اهل لغت، «همگرایی» را پیوستگی و نزدیکی اعضا یا اجزای یک مجموعه با یکدیگر، اتحاد و تقارب دانسته اند. همگرایی ملل مسلمان به معنای آن است که مسلمانان با حفظ عقاید قطعی و مسلم خود، در دستیابی به اهداف، در برابر دشمنان مشترک، موضع واحدی داشته باشند. این همگرایی به معنای یگانگی و ادغام مذاهب و دولتها نیست؛ بلکه به معنای تأکید بر مشترکات دینی و فرهنگی، برای نیل به هدف غاییِ «تقویتِ جبهه حق» است.
همگرایی در قرآن و سنت و فرمایشات امامین انقلاب
خداوند متعال، انسانها را در کسوت یک ملت واحد آفرید. پس از فریفتگی برخی انسانها به ظواهر دنیای مادی و تشکیل فرقهها و گروههای مختلف، رسالت پیامبر اسلام، ایجاد بستر همگرایی و وحدت بشریت، حول محور حبل الله بود.
در فرمایشات معصومین، حبل الله به «کتاب خدا» و «اهل بیت پیامبر» تفسیر شده است. پیامبر اکرم مسلمانان را به همگرایی و اتحاد دعوت مینمود و خود به این مهم، مقید بود؛ پیمان اخوت بین مهاجر و انصار و وضع اولین قانون اساسی دولت اسلامی در مدینه، نمایانگر این استراتژی حکومی پیامبر اسلام است. الگوی دوم جامعه اسلامی در این موضوع، امیرمؤمنان علی است. ایشان که پس از رسول خدا با اختلافات و درگیریهای داخلی فراوانی روبرو شد برای بقای دین خدا و عزت مسلمانان، مسیر همگرایی را پیش گرفته و از طرح مسائل اختلافانگیز که سود آن تنها نصیب دشمنان می گشت پرهیز میکرد و به یاران خود نیز سفارش مینمود رفتاری مانند او داشته باشند.
در عصر حاضر، با وجود انواع دشمنی ها و شبهه پراکنی ها علیه اسلام و مسلمانان، لزوم همگرایی ملل اسلامی، بیش از هر زمان، احساس میشود. در این زمینه بسیاری از «تکالیف اسلام» همانند وجوب رو به کعبه ایستادن در هنگام نماز، مراسم حج، روزه گرفتن در ماه رمضان و … نقش وحدت بخش اسلام را مورد تأکید قرار می دهد. اما موضوعی که ظرفیت لازم برای ایجاد همگرایی و همبستگی میان همه نژادها و اقوام را دارد تا تمامی مسلمانان را بدون توجه به نژاد یا زبان به صورت یک «ملت واحد» درآورد ارزش های مشترک اسلامی، مانند «لزوم محبت اهل بیت پیامبر» است که برگرفته از آیات قرآن کریم و مورد اتفاق همه فرقه ها و مذاهب اسلامی است و به جرأت می توان گفت «اهلبیت پیامبر» جامعترین عامل بعد از

وَمَا كَانَ النَّاسُ إلََِّّا أُمَّةً وَاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا 

وَاعْتَصِمُوا بحَِبْلِ اللََِّّه جََيِعًا وَلََّا تَفَرَّقُوا
چنانچه محبت رسول خدا واجب است محبت اهل بیت نیز واجب است. چنانکه در قرآن است: قُلْ إنِْ كُنتُْمْ تُُِبُّونَ اللَََّّه فَاتَّبعُِونِ )آل عمران:11( و درباره اهل بیت فرموده است: قُلْ لََّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إلََِّّ الْوََْدَّةَ فِِ الْقُرْبَى
قرآن کریم، برای همگرایی در بین مسلمانان هستند؛ لذا ابر رویداد اربعین – به عنوان میعادگاه دوستداران اهل بیت پیامبر – ظرفیت بیمانندی است که میتوان از آن برای همگرایی ملل اسلامی بهره جست .
خداوند متعال وجود پر برکت رسول اکرم را منشأ رحمت برای همه جهانیان میداند و رسول اکرم در مورد امام حسین میفرماید: «حُسیَْنٌ مِنُُِّّی وَ أَنََا مِنْ حُسیَْنٍ».
پس نتیجه میگیریم امام حسین نیز رحمتی است بر عالمیان و محبت به ایشان، محور همگرایی ملل اسلامی است؛ چنانکه در سالهای اخیر عبارت “حُبُُّ الحُسََین یَجْمَعُُنا” به شعار خادمان و زائران حسینی در ایام اربعین ،تبدیل گشته است. امام خمینی درباره لزوم همگرایی ملل اسلامی حول محور سیدالشهداء فرمود: «مسلمانان باید… همچون سید و سالار شهیدان، حضرت ابی عبدالله الحسین، از احرام حج به احرام حرب و از طواف کعبه و حرم، به طواف صاحب بیت و … رو آورند و به امتی شکست ناپذیر و بنیانی مرصوص مبدل گردند که نه ابرقدرت شرق، یارای مقابله آنان را داشته باشد، نه غرب…». امام خمینی،
مقام معظم رهبریددر تبیین محوریت اهلبیت در همگرایی ملل مسلمان، می فرماید: «دنیای اسلام میتواند به محور دو نقطهی مربوط به اهلبیت، اتفاق و اتحاد داشته باشد: یکی محبت است که یک امر عاطفی و عقیدتی است و مسلمین به محبت اهلبیت امر شدهاند و همه آن را قبول کردهاند؛ این نقطه میتواند نقطه تمرکز عواطف و احساسات همه مسلمین باشد. نقطه دوم، آموزش دین و تعلُُّّم معارف و احکام الهی به مثابه عِِدل قرآن و به موجب حدیث ثقلین است، که باز این حدیث را شیعه و سنی و فِرََق مختلف اسلامی روایت کردهاند. این چیز مهمی است که برافراشتن پرچم اهلبیت در دنیای اسلام، حقیقتاً میتواند دنیای اسلام و مسلمین را از این دو نقطه نظر، گرد هم مجتمع کند. امروز این فرصت عظیم، در اختیار همه مسلمین است.
از سوی دیگر با توجه به معرفی امام حسین، به منزله وارث انبیائی چون حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی.
مفاتیح الجنان: زیارت وارث و اینکه آن حضرت و فرزندانش در فرازهایی از زیارت اربعین، به عنوان حجت بر
جهانیان معرفی شدهاند: «وَ جَعَلْتَهُ حُجةًَّ عَلََى خَلْقِکَ مِنَ الْأَوْصِیَاءِِ؛ وَالْحُجَّةُ عَلََی أَهْلِ الدُّنْْیا» چنین استنباط میشود که امام
حسین و حادثه عاشورا و اربعین حسینی ،تنها متعلق به امت پیامبر نبوده؛ بلکه متعلق به همه امتهاست. نهضت سالار شهیدان، الگوی همه جوامعی است که در راستای نفی ظلم و تحقق عدالت گام برمیدارند؛ بطوریکه هدف قیام آن حضرت، نجات همه بندگان خدا به شمار آمده: «لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ» و لذا آیین اربعین میتواند کارکردی فراتر

3 . «ابررویداد» به بزرگترین رویدادهایی اطلاق میشود که بازارهای بزرگ بین المللی را هدف میگیرد. تعداد شرکت کنندگان این رویدادها بیش از یک میلیون نفر میباشد و طنین آنها از طریق رسانه ها در تمام جهان پخش میشود.

در زیارت وارث میخوانیم: «السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللََِّّه السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ نُوح نَبيِ اللََِّّه السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ إبِْرَاهِيمَ خَلِيلِ اللََِّّه السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُوسَى كَلِيمِ اللََِّّه السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ عِيسَى رُوحِ اللََِّّه السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَارِثَ مُُحمََّد حَبيِبِ اللََِّّه…»
از دین اسلام داشته و زمینهساز همگرایی ادیان شود؛ چنانکه در سالیان اخیر، حضور باشکوه پیروان ادیان الهی در مراسم اربعین ، جلوه خاصی به آن بخشیده است.
حضرت آیت الله خامنه ای مدظله العالی راهپیمایی اربعین را از مصادیق قوت دنیای اسلام (و نه فقط شیعیان) دانسته و در این زمینه فرمودند: «امروز هم در دنیای پیچیدهی پُُرتبلیغات و پُُرهیاهویی که بر بشریّتّ حاکم است، این حرکت اربعین، یک فریاد رسا و یک رسانهی بیهمتا است. چنین چیزی وجود ندارد دیگر در دنیا: اینکه میلیونها انسان راه میافتند، نه فقط از یک شهر یا یک کشور ]بلکه[ از کشورهای مختلف، و نه فقط از یک فرقهی اسلامی ]بلکه[ فِرََق مختلف اسلامی و حتُُّّی بعضی ادیان غیر اسلامی. این وحدت حسینی است. شما بدرستی گفتید: الحسین یجمعنا.»

نتیجه
توجه به ابعاد مختلف اربعین و گرایش روز افزون به این ابر رویداد، انتظارات، تکالیف و الزاماتی را متوجه سه گروه نخبگان، زائران و حاکمان می نماید:
1.به نظر می رسد هدف « همگرایی ملل اسلامی در پرتو اربعین حسینی» جز با توسعه مراودات عالمان دینی و دانشمندان جهان اسلام ،محقق نخواهد شد. در این مسیر تلاش مضاعف مراکز علمی و نخبگان عالم اسلام، می تواند به تعالی وضع موجود بیانجامد که امروزه با گسترش ارتباطات، چشم انداز آن، روشن و دست یافتنی است. برگزاری همایشها، تجدید دیدارها، تبادل و تقریب اندیشه ها، وحدت نظرها، رفع شبهات و تبیین مواضع، در تسهیل همگرایی ملل اسلامی و تمام حق طلبان و آزادگان جهان و نیز همگرایی دول مسلمان و مستقل، بسیار مؤثر خواهد بود. در این مسیر به موازات آنچه از سوی محبان اهل بیت  و زوار اربعین به صورت خودجوش صورت میپذیرد لازم است نخبگان و دانشمندان ،ابعاد مختلف اربعین را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و با ترسیم افقهای مختلف فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی، به توسعه و تعمیقِ فهمِ مشترکِ جهانیان از امام حسین و اربعین بپردازند. زدودن زنگارهای جهل و خرافات ناشی از افراط و تفریط اقلیت عوامِ جاهل یا معاندانِ مغرض، در پرتوِ تولیدِ علم و مرجعیتِ علمیِ نخبگان و همگراییِ دانشمندانِ حوزوی و دانشگاهی، امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.
2.آنچه موجب تجلی اربعین در منظر جهانیان شده، همگرایی و حرکت خودجوش و بی پیرایه زوّّار و خدّّام اربعین ( از هر زبان، نژاد، مذهب، کشور ) و استقلال و عدم وابستگی آن به اراده حکومتها و کشورهاست؛ بطوریکه ارکان حکومتی نیز تنها بخش کوچکی از خدمات این کنگره عظیم را به عهده دارند. پس شایسته است با توجه به فرهنگهای متکثر زوار ،ابعاد معرفتی اربعین، مورد توجه عموم محبان اهل بیت و زوار اربعین قرار گیرد تا اندک برنامه و حرکتهای مغرضانه، اسباب حواشی و وهن این ابررویداد بی نظیر نگردد. حفظ سادگی مورد تأکید ائمه و اجتناب از پیرایه های سفرهای توریستی و گردشگری مرسوم ،علاوه بر غنای سفر اربعین، به معرفی، اقبال و رویکرد بیشتر به آن، منجر خواهد شد .
1.آنچه در تشکیل مؤسسات و نهادهای بین المللی، در اولویت دولتها قرار می گیرد ارائه تسهیلات بر اساس رویکرد ملتها و اراده آنها است .بی تردید امروز سفر اربعین ، پتانسیل و جاذبه بیشتری نسبت به غالب سفرهای سیاحتی و گردشگری در سطوح بین الملل را داراست که سازمان های بین المللی، از طریق نهادهای مختلف در معرفی و حفظ آنها، به عنوان «میراث جهانی» می کوشند .پس اراده تجلی یافته ملتها در سفر اربعین، علاوه بر تحمیل وظیفه بر حاکمانِ کشورهایِ مسلمان و مستقل، نهادهای بین المللی و دولتها را نیز ملزم به تسهیلِ مقدمات و همراهی با اراده زوار اربعین می نماید؛ در این راستا، توجه به همگرایی در سفر اربعین، از طریق تحرکات دیپلماسی دولتها در سطوح بین الملل، تجلی احترام حاکمان به اراده ملتها خواهد بود.